Un PXOM ilegal: o patrimonio cultural vigués en perigo

De ser aprobada pola Xunta a última (¿?) versión do PXOM vigués, boa parte do patrimonio histórico de Vigo correrá grave perigo de desaparición, de deterioro ou de definitiva perda de valor cultural. De forma insólita, os redactores do Plan e os corporativos que aprobaron de xeito provisional o PXOM o 19 de maio de 2006, decidiron calificar como TRASLADABLES, con carácter xeral, tódolos elementos incluídos no seu catálogo pertencentes ás seguintes categorías: casas e conxuntos de arquitectura tradicional, instalacións industriais tradicionais, muíños de auga (!!), hórreos, cruceiros e petos de ánimas, lavadeiros tradicionais (!!), e outras arquitecturas adxectivas, como fornos, fontes (!!), pombais, adegas, alboios, pozos e mesmo, por incríble que pareza, pontes e corredoiras. Moitos deles, ademais, sometidos a un réxime de protección especial superior pola súa declaración como Bens de Interese Cultural pola lexislación estatal e galega.

Esta incríble e ilegal trasladabilidade xeral non estaba recollida no documento da aprobación inicial, que xa contaba con informes desfavorables á totalidade da Consellería de Cultura da Xunta de Galicia e da oficina de patrimonio cultural do propio Concello. Xa que logo, nunca gozou de exposición pública, a pesar da evidente substanciabilidade do cambio introducido.

Só para facermos unha idea, o “catálogo” –documento obrigatorio conforme á Lei do Solo de Galicia- incluído no PXOM recolle máis de 1.600 hórreos e máis 300 muíños de auga, unha trintena de cruceiros históricos e 70 casas e conxuntos de arquitectura popular... todos eles ¡trasladables!. Boa maneira de que o patrimonio cultural de Vigo deixe de ser un molesto elemento meténdose polo medio dos lexítimos intereses dos promotores inmobiliarios...

O único impedimento que, no seu caso, tería un traslado que ao promotor de turno lle fose conveniente, é a esixencia de autorización previa da Xunta de Galicia. Unha redundancia, pois esta autorización é obrigatoria legalmente para calquera elemento incluído nun catálogo, sexa da categoría que sexa. Pura retórica tamén, pois deixa aos bens supostamente protexidos ao albur dunha decisión puntual dun órgano administrativo, privando así por completo de contido real a protección dos elementos mediante o catálogo preceptivo... e deixando á Xunta de Galicia nunha posición de extrema debilidade na súa competencia de protección do patrimonio.

Tal caracterización como trasladable só ten como antecedente que coñezamos no mal chamado Plan de Edificios a Conservar, aprobado nos anos 90 e responsable das maiores desfeitas sobre os edificios históricos da cidade. Neste Plan considerábanse tres ou catro edificios como “trasladables”, como o Colexio Alemán ou o Chalet Agarimo en Peniche. Esta categoría de “trasladable” xeral para os bens inmobles dun catálogo debe ser, sen embargo, aportación exclusiva de Consultora Galega, Toba e Figueroa á planificación urbanística española e europea pois os expertos consultados por esta redacción non coñecen paralelismos.

Con esta insólita caracterización de trasladable de gran parte do Catálogo do patrimonio cultural de Vigo, convírtense en papel mollado non só as Leis de Patrimonio cultural español e galega, senón tamén as ordenanzas e normas de protección incluídas no propio Plan.

Pervértese ilegalmente a propia noción de protección, ao colocar como característica de bens inmobles algo que só é inherente aos bens mobles, o seu carácter de trasladables. Déixase absolutamente sen contido os mandatos da lexislación vixente e a xurisprudencia nesta materia, que consideran inseparables o elemento catalogado e o seu contorno. Convírtese, de xeito ilegal, o que debera ser unha excepción singularizada e convenientemente motivada, en norma xeral, baleirando de todo posible valor patrimonial aos bens que se din protexer.

Unha ilegalidade máis deste Plan Xeral que, de ser aprobado tal e como está, incluirá outro grave elemento máis de inseguridade xurídica. Para os detractores deste PXOM, outro elemento máis para recorrilo e gañar o pleito nos tribunais. Para a Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, en mans do BNG, unha pataca quente, pois se acepta a redacción aprobada polos seus concelleiros vigueses, estará incorrendo nunha grave, por chamalo suavemente, deixación de responsabilidades e dando categoría normativa a un perigoso antecedente. Ánxela B. saberá o que fai...